Öğretmen Yeterliklerinin Araçsallaştırılması Üzerine

 

*Ural, Ayhan. (2020). Öğretmen Yeterliklerinin Araçsallaştırılması Üzerine. Tebeşir. Mektepli Bülten. Sayı: 8. Sayfa: 16. https://mektepligazete.com/public/file/bulten/mektepli-bulten_sayi8.pdf

Bu yazı ile neoliberal eğitim politikalarıyla araçsallaştırılan öğretmen yeterliklerine ilişkin bazı düşüncelerimi aktarmak istiyorum.

Yakın geçmişte özgürlükçülük ambalajıyla dayatılan neoliberal eğitim politikaları, öğretmeni de kontrol etmek amacıyla farklı yol ve yöntemler geliştirmiş ve geliştirmektedir de. Çünkü öğretmen her zaman tehlikelidir. Ne kadar kontrol etmeye çalışsa da öğretmenliğe dönebilir endişesi, hep vardır egemenin kafasının bir kenarında. Hiçbir zaman bilinçaltındaki bu korkuyu yok edemez, çünkü Yunanlı Öğretmen Sokrates* gibi gençleri yoldan çıkarandır öğretmen, herkes kadar bilir bu gerçeği muktedir. Kontrol ettiği her bir öğretmenin, bir gün/an öğretmenliğe dönüp gençleri yoldan çıkarma endişesi, gerilimini artırır.  Artan gerilimi, değişik biçimlerde yeni bir baskıya dönüşür öğretmen üzerinde. Daha çok kontrol etmek ister öğretmeni, tehdit ederek, korku salarak, bir baskı aracına dönüştürür öğretmenin kontrolünü. İktidar için öğretmen tehlikelidir, hem de çok, gençleri yoldan çıkarandır her bir öğretmen.

İkibinli yılların başları, neoliberal eğitim politikalarının yarattığı baskı Türkiye’de de iyice hissedilmekte. Hizmette sınır tanımayanlarca durumdan vazife çıkarılarak, uzun çalışmalar sonucu ve tabi ki belli bir maliyetle öğretmenlik mesleği genel yeterlikleri hazırlanıyordu. Çalışanlar hakkını vermişti doğrusu görevlerinin ve iyi yüz otuz kusur yeterlik -gösterge- belirlemişlerdi. Bakanlık hızla çalışmayı basarak dağıtımını yapmış ve herkesin bu yeterliklere -performans göstergesi- göre değerlendirileceğini duyurmuştu. Bu sayıda yeterliğin her bir öğretmende olup olmadığının -ne derece olduğunu- tespitini, varın siz düşünün. Amaç önemliydi ve bakanlık bu çalışmayla öğretmen yetiştirme sistemi, öğretmen istihdamı ve çalışma koşullarını daha güçlü bir şekilde kontrol edebilecekti artık, çünkü gençleri yoldan çıkarandı öğretmen.

Zaman akıp gidiyor, neoliberal eğitim politikaları da ödünsüz uygulanıyor, performans değerlendirme -ne demekse- sistemiyle öğretmenler tehdit edilerek korkutuluyordu, çünkü öğretmen tehlikeliydi. Öğretmen örgütlülüğünün de farklı biçimlerde engellendiği ve etkisizleştirildiği bu süreçte her türlü dayanışmadan yoksun öğretmenin kaygısı daha da artıyordu. Şimdi, yüzlerce olan bu öğretmenlik mesleği genel yeterliklerine -performans göstergelerine- elli-yüz özel alan -branş- yeterliklerini ekle, elli-yüz de denetleyeneler ekler, bir elli-yüz de veliler, oldu mu sana kabaca beş-altı yüz yeterlik. Bırakalım anlayıp içselleştirmeyi, bunları tek tek okumak, saymak, ölçmek, değerlendirmek, hesaplamak için kaç yarıyıl gerekirdi acaba? Doğrusu çıkılacak gibi değildi işin içinden, çıkılamadı da. Neyse ki şimdilerde biraz indirme gidildi de altmış kusur yeterliğe düşürüldü öğretmen yeterlikleri. Ancak, tehdidi, korkusu, kaygısı artan şiddetiyle durmakta başımızın üzerinde hala. Ne oldu, nasıl oldu da dörtte bir tenzilat yapıldı diye merak edenler için, bakanlık bilgilendirme yapmış, yeni düzenlemenin gerekçesinde. Merak edenler bakabilir, Avrupa Parlementosu ve Avrupa Konseyi, Avrupa yeterlikler çerçevesi gibi neoliberalizmin küresel araçları, yine, yeniden devredeymiş burada da.

Toplumcu politikaları savunan toplumlar, öğretmeni kontrol etmek, tehdit etmek, korkutmak yerine, öğretmene güven duydular, duymaktalar da. Öğretmeni iyi yetiştirdiler, güçlendirdiler, öğretmeni özgürleştirdiler, desteklediler. Evrensel öğretmen yeterliklerini desteklediler ve bu yeterlikleri öğretmeni kontrol etmek için değil de geliştirmek için kullandılar. Toplumcu politikaların bir bileşini olan kamucu eğitim politikalarını savundular, savunmaktalar.

Açık bir şekilde görülüyor ki bu farklı iki yaklaşım, iktidarların öğretmen kavrayışıyla doğrudan ilişkili. Demokratik toplumların ve dolayısıyla iktidarların eğitim, okul ve öğretmen algısı, demokratik değerlerin üretilmesi, geliştirilmesi ve yaşatılmasını yüksek düzeyde destekler nitelikte. Oysa antidemokratik toplumlarda eğitim, okul ve öğretmen, rahatlıkla ideolojik aygıt olarak kullanılabilmekte, kullanılmakta.

Öğretmen niteliklerinden yararlanmak istiyorsak ki yararlanılmalı, onlarca, yüzlerce nitelik, yeterlik, gösterge sıralamaya gerek yoktur. Yalındır öğretmen yeterlikleri, görünür ve bilinirdir. Tehlikelidir öğretmen, gençleri yoldan çıkarandır. Biliriz bunu, öğretmen Sokratesin katlinden beri. Bu yargının içerisindedir, bütün yeterlikleri öğretmenin. Benim, senin, bizim olan, bütün öğretmenlerin savunması olan, Sokrates’in Savunması** ile başlayıp gelen öğretmen yeterlikleri. Hatta daha da gerilerden, Sumerli Luddingira***ya kadar uzanan bir geçmişten başlayan.

Yine de çok gerekiyorsa öğretmen yeterlikleri, malumun ilamı olarak belirtmek isterim ki öğretmen;

tehlikelidir,

gençleri yoldan çıkarandır,

bilimcidir,

özgürlükçüdür,

devrimcidir,

aydınlanmacıdır,

cumhuriyetçidir,

lâiktir,

toplumsal önderdir,

entelektüeldir/aydındır/münevverdir.

Bu yeterliklere sahip öğretmen, başka herhangi bir yeterliğe gereksinim duymaz. Öyle gereksiz, uzun kontrol listelerine gerek yoktur. Ancak çok ağırdır bu yeterliklerin bedeli. Öğretmen Sokrates’e ödetilen bedel, ondan sonraki öğretmenlerin ödeyebileceği, ödediği bedeldir. Her öğretmen bu bilinç ve yeterliğe de sahiptir. Öyle yetiştirilir, yetiştirir kendini öğretmen. Neoliberali de bilir, neomuhafazakarı da, neofaşisti de bilir, onun tehlikeli olduğunu, gençleri yoldan çıkardığını.

*Tolstoy, Lev Nikolayeviç. (2018). Yunanlı Öğretmen Sokrates. Çeviri: Firdevs Şenoğlugil. Etkin Yayınevi. İstanbul.

**Platon. (2002). Sokrates'in Savunması. Çeviri: Ari Çokana. İş Bankası Yayınları. İstanbul.

***Çığ, Muazzez İlmiye. (2006). Sumerli Ludingirra: Geçmişe Dönük Bilimkurgu. Kaynak Yayınları. İstanbul.